Even lekker in bad of onder de douche, en dan de kinderen in bed. Het is een ritueel dat in heel veel gezinnen de normaalste zaak van de wereld is. Badderen voordat je kind gaat slapen kán helpen bij een goede nacht slaap, maar het kan ook juist voor zorgen dat je kinderen klaarwakker naar bed gaan. Waar moet je rekening bij houden bij badtijd voor bedtijd?

Hoe kan een bad helpen voor het slapen gaan?

Om maar met de meest logische vraag te beginnen: hoe kan een bad helpen voor een snelle reis naar dromenland? Dat antwoord is redelijk simpel gelukkig. Als we wakker worden, is onze lichaamstemperatuur (vrij) hoog. In de loop van de dag, naar de avond toe, zakt je lichaamstemperatuur. Hierdoor wordt er meer melatonine aangemaakt, het hormoon dat je nodig hebt om in slaap te vallen.

Dit hormoon is de sleutel tot een goede nacht slaap en kan door veel verschillende factoren worden beïnvloed. Het belangrijkste dat je wil, is dat het hormoon gedurende dag kan opbouwen bij je kind. Je hebt dan rond bedtijd een mooie, hoge melatoninespiegel in het lichaam van je kleintje. Een bad kan daarbij helpen. Als het badwater warm genoeg is (zeg 38 graden), dan wordt je kind iets doezelig. Stapt het vervolgens uit bad in een koelere omgeving, dan zakt de lichaamstemperatuur snel. En die daling is precies waar je op moet mikken. Doordat de temperatuur van het lichaam ineens zakt, krijgt het lichaam een extra zetje om de melatonine aan te maken.

Maar zoals met alles zijn er dan nog een aantal factoren die heel belangrijk zijn voor het goede zetje. Ik zal hier de meest voorkomende problemen met een bad rond bedtijd benoemen, en hoe je ze kan voorkomen.

Verlichting in de badkamer

Ik schreef al eerder uitgebreid over de invloed van licht op de aanmaak van melatonine – en dus de invloed op een goede nacht slaap. Als er één ruimte is in huis waar het licht doorgaans fel is, dan is dat wel de badkamer. Je wil tenslotte ’s morgens voldoende licht hebben als het buiten nog schemerig is.

Deze felle verlichting is één van de grootste problemen rond bedtijd. Doordat er veel licht binnenkomt bij je kind, stopt de aanmaak van het hormoon melatonine. Het lichaam denkt dat het tijd is om op te staan of door te starten. Zo zorgt de verlichting ervoor dat je kind alles behalve slaperig wordt van een bad, maar juist weer actief wordt.

Wat je er aan kan doen? Je kan verlichting dimmen, de lamp afschermen of een tweede lamp ophangen die veel minder fel is. De beste keuze voor badkamerverlichting in de avond is een rode lamp, omdat rood licht de aanmaak van melatonine niet verstoort. Heb je geen mogelijkheid om te dimmen of een extra lamp op te hangen? Dan kan je altijd een lampje kopen op batterijen die je in verschillende kleuren kan afstellen. Ook superhandig? Die ledlampen met een afstandsbediening die rood kunnen kleuren: je draait hem gewoon in je badkamerlamp ét voila, rood licht in de avond en overdag gewoon wit!

Stimulatie van de zintuigen

Als je bij ons kijkt in de badkamer rond badtijd, zal je precies zien wat ik bedoel met ‘stimulatie van zintuigen’. Een ontspannen bad bestaat eigenlijk niet hier in huis; wel een hoop gegil en gespetter. Dat is één van de redenen dat we ervoor hebben gekozen badtijd naar de middag te verplaatsen, zodat er flink gespeeld en gespetterd kan worden.

Alleen al water op zich is namelijk een tactiele beleving die heel erg bijzonder is. Water kriebelt, kietelt, het is vloeibaar en in het geval van een bad ook warm. De manier waarop het het lichaam van je kleintje aanraakt en omringt, is dus al heel bijzonder. Daarnaast kan je kind er allerlei experimenten mee doen: in een bakje, door een waterrad, door een zeef, enzovoorts. En dan heb ik het nog niet eens over de belevenis die het badschuim kan geven, zowel qua geur als hoe het voelt.

Kortom: puur qua lichamelijke prikkels is badtijd al heel bijzonder. Tel daarbij op dat water één van de mooiste materialen is om mee te spelen, en je kan je voorstellen dat het een klein kind heel veel prikkels geeft die allemaal worden verwerkt. In plaats van doezelig te worden, worden er allerlei nieuwe dingen ontdekt en gaan de hersenen heel hard aan de slag om dit op te slaan.

(Over)vermoeidheid

Nog een belangrijk punt aan het einde van de dag is natuurlijk de vermoeidheid. Als een bad aan het einde van de dag wordt gegeven, kan het gebeuren dat een kindje in plaats van doezelig, juist oververmoeid raakt. En een oververmoeid kind is niet een kind dat zich fijn laat afdrogen en rustig in bed gaat, vaak juist het tegenovergestelde.

De overdaad aan prikkels (de verlichting, het water, de speeltjes, de geur van het sop) kan ervoor zorgen dat je kindje in plaats van rustig, juist overactief wordt. Een oververmoeid kind krijgt namelijk een flinke dosis cortisol en adrenaline (allebei stresshormonen die je kleintje wakker houden). Deze hormonen zorgen ervoor dat je kind het vol kan houden wanneer hij niet kan slapen als hij vermoeid is. Maar een baby of peuter met deze hormoonmix in zijn bloed krijg je níét in slaap – elke ouder die wel eens een oververmoeid kleintje in bed heeft gelegd, weet precies wat ik bedoel ;).

Als je kiest voor badtijd rond bedtijd, is het dus heel belangrijk in de gaten te houden of dit niet net teveel prikkels geeft op het einde van de dag. Dan kan je namelijk beter uitwijken naar een eerder moment voor een bad.

De bad- en lichaamstemperatuur

Ik begon er al mee: de temperatuur. Gedurende de dag daalt de temperatuur in het lichaam. Met de daling van de lichaamstemperatuur, krijgt het belangrijke slaaphormoon melatonine de kans om op te lopen. Dit is exact waar je op mikt als ouder.

Als je kleintje in bad gaat, moet je proberen de watertemperatuur zo’n 38 graden te hebben. Dat is iets hoger dan de lichaamstemperatuur, maar dat is precies wat we willen. Stapt je kleintje uit bad, dan daalt de temperatuur namelijk heel snel in het lichaampje. En die daling is de sleutel tot een goede nacht slaap!

Met de warme dagen die we nu hebben, is het dus ook belangrijk om niet een bad in de avondroutine toe te voegen om even af te koelen voor het slapen gaan. Met de warmte is het al lastiger inslapen, en een koel bad zorgt ervoor dat de lichaamstemperatuur oploopt als je je kleintje uit bad haalt – en dat is precies wat je niet wil.

Timing is belangrijk

Als laatste is er nog één belangrijk punt om rekening mee te houden, namelijk de timing van het bad. Badtijd is stimulerend en onderbreekt eventjes de daling van de lichaamstemperatuur. Wil je graag de volle voordelen van een bad? Zorg er dan voor dat het lichaam van je kleintje nog minstens 1 tot 2 uur de tijd heeft om de melatoninespiegel weer op te bouwen in het bloed.

Met andere woorden: als de bedtijd van je kind rond 19.30 is, probeer dan rond 17.30 je kleintje in bad te hebben zitten. Zo krijgt hij daarna nog voldoende de kans om de melatoninespiegel mooi op te bouwen en rond half acht heerlijk weg te zakken in een diepe slaap.

Mocht je zelf graag in bad gaan voor je naar bed gaat: voor volwassenen geldt zo’n één tot anderhalf uur voordat de melatoninespiegel weer hoog is na een bad. Stap je vanuit bad je bed in, dan is de kans groter dat je nog een tijdje naar het plafond ligt te staren.